Waarom hanteert het openbaar vervoer een basistarief?

Waarom hanteert het openbaar vervoer een basistarief? De nieuwe ov-chipkaart werkt niet meer met zones*, maar met kilometers. Dat heeft als voordeel dat afstanden nauwkeuriger kunnen worden afgerekend. Waar het vroeger niet uitmaakte of je een halte eerder (X) of later uitstapte (Y) binnen een bepaalde zone, bespaar je nu bijvoorbeeld 6 cent of kost je dat 6 cent extra en geen gedoe met zones.

Maar als je bijvoorbeeld alleen maar dat stukje tussen dezelfde twee haltes wilt reizen (je checkt in bij halte X en uit bij Y), dan ben je geen 6 cent, maar 85 cent kwijt. Dat komt omdat er een basistarief van 79 cent in rekening wordt gebracht bij aanvang van iedere nieuwe reis. 'Nieuwe reis' betekent in dit geval dat je niet net bent overgestapt. De 79 cent hoef je namelijk niet te betalen als je binnen 35 minuten van het ene naar het andere ov-voertuig (de trein uitgezonderd) overstapt.
Stap je over na 36 minuten, dan moet je opnieuw 79 cent betalen.

Je zou die 79 cent kunnen opvatten als een boete. Die boete wordt je opgelegd als je langer wacht dan 35 minuten tot je doorreist en hij wordt opgelegd als je een korte afstand reist.

Boetes worden meestal gegeven om ongewenst gedrag te voorkomen. Maar wat voor voordeel heeft het OV erbij als de reiziger sneller overstapt? En waarom mag ik niet één halte met de tram zonder dat ik daar meer dan 10 keer zoveel voor moet betalen als de eigenlijke ritprijs? Ik kijk wel uit om de tram te nemen voor die ene halte en ga in dat geval liever lopen. Het OV verdient dan dus niets.

Het basistarief schijnt ook problemen op te leveren bij het berekenen van de verdiensten van verschillende vervoersmaatschappijen als er wordt overstapt van een voertuig van de ene maatschappij naar een voertuig van de andere. Als ik incheck bij de RET en later (binnen 35 minuten) overstap op de HTM hoef ik bij de HTM niet opnieuw die 79 cent te betalen. Maar de HTM wil natuurlijk wel graag een deel van de 79 cent ontvangen.

Mij lijkt het een goed idee het basistarief af te schaffen en een iets hoger kilometer-tarief te hanteren. Met een rekenmodel op basis van het huidige reispatroon van ov-reizigers zou het OV kunnen uitrekenen hoeveel die kilometerprijs zou moeten worden verhoogd om dezelfde inkomsten te behouden. Zo benadeelt het OV zichzelf niet en de reiziger is beter af omdat er eerlijker wordt afgerekend. Een korting op snel overstappen en lange reizen is er dan niet meer, maar je kunt je afvragen wat de zin daarvan is.

De eerste strippenkaart uit 1980

*) De strippenkaart werkte met stempels die de reiziger toestond te reizen binnen een gebied dat correspondeerde met het aantal afgestempelde zones (=aantal afgestempelde strippen min 1). Hoe meer zones er waren afgestempeld, des te langer ook mocht de reis duren. Tijdens de reis mocht er naar hartelust worden overgestapt, zolang dat maar binnen het zonegebied was en binnen de tijd.